Ũhootani wa Tũcungwa nĩ guo Ũhootani wa Bũrũri?

Ũikia wa mĩtĩ ya Icokia rĩa Mũingĩ ya Gwĩtĩkĩra kana Kũregana na Kĩambi Watho Kĩerũ ũrĩa warĩ Kenya mweri 21 wa Kanyua Hũngũ, 2005 warĩ wa thayũ. Ĩndĩ Aregani na Kĩambi Watho Kĩerũ (Tũcungwa) nĩ o mahotanire na mĩtĩ makĩria ma 3, 500,000, kũgerekania na mĩtĩ makĩria ma 2,500,000 ya arĩa Metĩkĩraga (Tũrigũ) Kĩambi Watho Kĩerũ.


Thutha wa ũhotani ũcio wa Tũcungwa, Mũgathe Mwai Kĩbakĩ nĩ aabutire mamĩnĩthita make mothe hamwe na anyinyi ao, na agĩcoka akĩhe Nyũmba ya Gũtua Mawatho rũtha kinya mwaka mwerũ.

Kĩũria kĩrĩa twagĩrĩire kwĩyũria nĩ kana ũhootani wa Tũcungwa nĩ ũhootani wa bũrũri. Tũgĩcokia kĩũria gĩkĩ nĩ wega twĩcirie kĩrĩa gĩatũmire Kĩambi Watho Kĩerũ kĩregwo nĩ mũingĩ wa Kenya, na kana kĩaregirwo nĩ ũru wa kĩo, kana nĩ ũndũ wa ũteti wa kũninana.

Tũkĩaria ma, Kĩambi Watho Kĩerũ nĩ kĩarĩ na gĩcunjĩ gĩtaiguithanĩirio nĩ mĩena yothe. No gĩcunjĩ kĩu gĩtiarĩ kĩnene gĩa gũtũma Kĩamb Watho kĩregwo kaimana nĩ mũingĩ. O na Aregani nĩ moigĩte maita maingĩ atĩ gĩcunjĩ kĩrĩa kĩnene gĩa Kĩambi Watho Kĩerũ, ta 80% ũguo, gĩtiarĩ na mahĩtia.

Kwa ũguo no tuge atĩ Kĩambi Watho Kĩerũ gĩtiaregirwo nĩ mũingĩ nĩ ũndũ wa ũru wa kĩo.

Angĩkorwo ũguo tuoiga hau rũgongo nĩ ma rĩ, Kĩambi Watho Kĩerũ kĩaragirwo nĩ mũingĩ nĩ kĩ?

Ũteti wa Mũninano
Aregani na Kĩambi Watho Kĩerũ matongoretio nĩ Raila Odinga, nĩ makoretwo na mũtindĩkano na gĩcunjĩ kĩmwe kĩa mamĩnĩthita arĩa mataaraga Mũgathe Mwai Kĩbakĩ, na nĩ o Kĩraitũ Mũrũngi na angĩ aingĩ, na nĩ makoretwo makiuga atĩ MOU yao na Kĩbakĩ ndĩahingirio kũringana na ũrĩa maiguanĩire mwaka wa 2002.

Mũtindĩkano ũcio wa gĩkundi kĩa Aregani na Etĩkania na Kĩambi Watho Kĩerũ nĩ ũrakoretwo ũgĩthiĩ na mbere gwa kahinda karaya, na mamĩnĩthita a thirikarĩ ya Kĩbakĩ magakararania kinya mũingĩini. Ũkararania ta ũcio wa mamĩnĩthita mũingĩinĩ ndũrĩ woneka rĩngĩ Kenya. Thirikari ya Mũgathe Kĩbakĩ ĩronekaga ĩgayũkanĩte mũno nĩ ũndũ wa ngarari icio cia atongoria.

O na gũtuĩka no tuge atĩ Mũgathe Mwai Kĩbakĩ nĩ etĩkĩrĩtie ndemokirathĩ kinya thirikariinĩ yake na nĩ kĩo ngarari ta icio ironekaga, nĩ wega tũririkane atĩ nyũmba ngayũkanu ndĩngĩrũgama!

Kwa ũguo no tuge na njĩra nguhĩ atĩ mĩena yerĩ ĩyo twagweta hau rũgongo, ĩrarĩ na ũteti wa mũninano, na ũteti ũcio nĩ guo ũratũmire Kĩambi Watho Kĩerũ kĩregwo nĩ mũingĩ wa bũrũri witũ wa Kenya.

Ngũna Rũkũ cia Ũteti wa Mũninano
Ateti a mwena wa Tũrigũ nĩ maroigaga kaingĩ atĩ mũtongoria wa tene wa bũrũri, Daniel Arap Moi, nĩ arateithagĩrĩria mwena wa Tũcungwa na mbeca. Nake Moi mwene nĩ aroigaga e mwena wa Tũcungwa. O na kũhana ũguo, kwĩyumĩria gwa Charles Njonjo hĩndĩ ya gũkũngũĩra ũhotani wa Tũcungwa Uhuru Park, nĩ kuo kũratuonia wega ngũna rũkũ iria irateithagia mwena wa Tũcungwa.

Akĩaria Uhuru Park, Njonjo nĩ aroigire atĩ nĩ ararakaririo mũno nĩ andũ a Gatũndũ South nĩ kũhoota Uhuru Kenyatta, ũrĩa ũratetagĩra Tũcungwa. Ũrĩa atanoiga nĩ kana nĩ ararakaririo nĩ aikia a mĩtĩ a Rarienda nĩ kwaga gwĩtĩkania na Tuju tondũ maikĩirie Tucungwa mĩtĩ o rĩrĩa Tuju aarĩ mwena wa Tũrigũ.

No nĩ aracokire aroiga atĩ nĩ araigua thoni mũno nĩ gũkorwo e Mũgĩkũyũ, tondũ Agĩkũyũ nĩ maraikĩirie Kĩambi Watho Kĩerũ mĩtĩ mĩingĩ mũno o rĩrĩa mĩena ĩngĩ ya bũrũri ĩrareganire na Kĩambi Watho Kĩerũ kwa ũingĩ.

Wa mbere reke tũririkane atĩ hĩndĩ ĩrĩa Njonjo aarĩ ũhoti thirikariinĩ ya Mũgathe Jomo Kenyatta, na Mũgathe Daniel Arap Moi, ndarĩ okorwo e mwena wa mũingĩ wa Kenya, na mawatho marĩa arehithirie bũrũriinĩ marĩ ma kũhatĩrĩria mũingĩ na kũrehe wathani wa gĩthũri bũrũriinĩ. Korwo atũũraga na ũhoti ũrĩa aarĩ na guo e Attorney General, ateti ta acio a Tũcungwa mangĩrĩ aikie ngono na makahingĩrwo nditĩini.

Kanua Werĩire
Mĩario ya Charles Mũgane Njonjo Uhuru Park ĩratuonia atĩ we nĩ ũmwe wa arĩa marahũrana na thirikari ya Mwai Kĩbakĩ na arĩa mangĩenda kũmĩgũithia nĩ ũndũ wa itũmi cia gwĩteithia o ene no ti cia gũteithia bũrũri. Njonjo akĩra Kĩbakĩ ũrĩa atĩ agĩrĩire kũiguana na ateti a Tũcungwa kana gwĩtana gĩthurano bũrũri wothe arendaga kuonania atĩa? Nĩ ngũna rũkũ ingĩ cigana citarĩ cireyumĩria? Nĩ kĩĩ kĩratũma ateti amwe marie ta gũtarĩ mũtongoria wa bũrũri?

Nĩ kũĩkaine atĩ Njonjo hamwe na Moi matũire mendete Kĩambi Watho Gĩkũrũ tondũ wa kũmahotithia gwathana na gĩthũri na gũikia ateti arĩa mararegana na wathani wao nditĩini na njera nene o rĩrĩa menda. Kwa ũguo ti bũrũri Njonjo endete mũno rĩrĩa arateithĩrĩria Tũcungwa kũregana na Kĩambi Watho Kĩerũ.

Tũkĩaria ma, bũrũri wa Kenya nĩ wathĩtwo wega hĩndĩ ya Mwai Kĩbakĩ, na ũtonga wa bũrũri nĩ wambĩrĩirie kuoneka na gũkũra.

Kwaga gũkayũrũrũkania na ateti kwa Mũgathe Mwai Kĩbakĩ nĩ gũtũmĩte arĩa matakenagio nĩ wathani wake meyumĩrie, na nĩ wega tondũ mũingĩ nĩ ũkũmamenya. Ningĩ gũkira kũu nĩ gũtũmĩte akararania ake, na makĩria arĩa maratongoretie Tũcungwa, kwambĩrĩria kwĩraha na kuga ũrĩa marenda Mũgathe Kĩbakĩ athondeke thirikari yake njerũ.

Ĩndĩ, gaka nĩ ko kahinda ka Mũgathe Mwai Kĩbakĩ gwĩka wendi wake. Egũthura mamĩnĩthita marĩa ekwĩyendera, na arĩa ekuona mangĩhota kũrutithania wĩra wega matekũrehe ngũĩ bũrũriinĩ, no ndegũthura arĩa ateti a mwena ũmwe kana ũngĩ mekũmwĩra.

Mũingĩ wa Kenya wagĩrĩirwo nĩ kũmũhe gĩtĩyo na gweterera uge wake, nĩ amu nĩ mwĩtĩkĩrie nĩ watho wa bũrũri kũruta wĩra wake, kũheana itĩ cia mamĩnĩthita, kana kũingata mamĩnĩthita wĩra rĩrĩa ona kwagĩrĩire.

Kenya ĩtũũre, na thayũ ũtũũre Kenya!

Thaaai!