Ũkĩrai Mũgaikie Mĩtĩ na Mũtige Kũgonderera
Rũgano rwa Mwendandũ na Wainegene Magĩetha Njũng’wa: Gĩcunjĩ gĩa Ikũmi na Igĩrĩ
Ugai ĩ tha..
Coro….
Mũrata RIRIKANA, mũtĩ ũgĩaga bata nĩ gũikio irebeinĩ hĩndĩ ya gĩthurano. We wĩ na guo, menyerera ndũkanacererwo mũthenya wa gĩthurano wakinya. Gurumũka na mũtĩ waku na ũgurumũre angĩ ikũmi. Mũndũ ũmwe ndeheragĩrwo njĩra. Karumbeta nĩ kahuhe, o na coro nĩ mũhuhe!
Coro….
Mũthenya ũyũ andũ aingĩ mokĩririo toro nĩ coro ũrĩa wahuhagwo wa kũmenyithia andũ othe mũhuhĩre wa coro wa itũũra rĩao, nĩ amu kwerirwo o rũgongo na coro wa ruo. Coro ũrĩa warĩ bata makĩria waharagĩrio gũkahuhwo ngware ikĩgamba mũthenya wa gĩthurano wakinya, na andũ othe nĩ mendagwo mamenye mũgambo wa coro ũcio nĩ guo meharĩrie gũkawamũkĩria.
Coro wa mbere wahuhagwo mũthenya wa Kiumia, na gĩthurano kĩarĩ kĩa mũthenya wa Wakana o kiumia kĩu. Coro wahuhirwo maita matatũ itũũrainĩ rĩa Gaikiamĩtĩ, na thutha wa coro andũ makĩrũmĩrĩra atongoria ao nĩ guo makabange tabarĩra cia mũthenya wa gĩthurano kĩama gwa kĩama.
Arũmĩrĩri a Wainegene matongoretio nĩ mumo wake mathire gũteithĩrĩria Wainegene kũhoria mĩaki irĩmainĩ cia Magathĩti, o ta ũrĩa mekaga kiumia kĩu gĩothe.
Mĩaki ya Wainegene yoimanĩte na imenyithia iria ahandĩte tũthũngũriinĩ tuothe twa irĩma cia Magathĩti thutha wa kũmenyeka atĩ nyingĩ cia cio ciarĩ cia kũharĩria arũmĩrĩri ake kũregana na wanĩrĩri wa gĩthurano thutha wa kũnungĩra ũhootani wa Mwendandũ ũthiũinĩ wake.
Wainegene akĩhanda imenyithia tũthũngũriinĩ tuothe twa irĩma cia Magathĩti abangĩte kũgarũra itũmi cia gĩthurano gĩkĩ kĩa ũikarĩri wa njũng’wa ituĩke cia warĩrĩria wa tũnjimbo na wa ũtongoria ũrĩa etaga wa ndiganĩro handũ ha cia warĩrĩria wa mĩrimũ ĩrĩa ĩĩrĩ yatharĩkĩire bũrũri, mũrimũ wa Gwakwo na wa Kũhũyũka.
Ĩndĩ mũingĩ nĩ wambĩrĩirie kwĩhũga mĩario ya Wainegene kuma rĩrĩa akunyithirie mwana wa Ngai itina na agĩcoka akĩaũrĩra nguo kĩharoinĩ kĩa wĩyathi mũthenya barigici, na macũngĩrĩro akĩgĩa na mĩtwe ĩĩrĩ na marĩtwa kĩrũndo. Pentagon One DM Wainegene, kana PODMW na njĩra nguhĩ, nĩ guo rĩu emenyithanagia kũrĩ mũingĩ kĩharoinĩ kĩa wĩyathi kuma agĩa na marĩtwa kĩrũndo.
Kiumia kĩu gĩothe Wainegene no mĩaki akĩhoragia ateithĩrĩirio nĩ arũmĩrĩri ake matongoretio nĩ mumo. No ningĩ to mĩaki ya irĩma cia Magathĩti iki Wainegene ahoragia, kwarĩ na mĩaki ĩngĩ matũũrainĩ ma kwao nĩ ũndũ nĩ ahũthĩrĩte gĩthũri gũthurithia arũmĩrĩri arĩa mamũturagĩria ndu o na matahootanĩte gĩthuranoinĩ kĩnini kĩa ũikarĩri wa iturwa cia thingira.
Arĩa maiyĩtwo ũhootani magwatĩtie mĩaki matũũrainĩ macio ũũ wega, ũndũ wagegagia mũingĩ tondũ Wainegene ndakoretwo akararĩtio matũũrainĩ ma kwao kuma ambĩrĩrie ũteti. No Wainegene akĩgeria kũhoria mĩaki ĩyo ya matũũrainĩ ma kwao, nĩ ta kũmĩakĩrĩria amĩakagĩrĩria makĩria tondũ marakara ma arĩa matunyĩtwo ũhootani wao matũmaga mahurutĩre mĩaki ĩyo ĩkarĩrĩmbũka o na Wainegene atakinyũkĩtie makinya matatũ.
Kiumia kĩu gĩtiakĩrĩ kĩega na Wainegene, tondũ maũndũ maingĩ make matiathiaga wega kũringana na mĩbango yake ya mĩaka ĩtano ya ũikarĩri wa njũng’wa. Andũ amwe moigaga atĩ mĩaki ĩyo ya Wainegene yahanaga ta mwaki ũrĩa werirwo atĩ wakana mũno nĩ wĩtunyaga nyama.
Nao arũmĩrĩri a Wamũciĩ mokĩrio nĩ coro moimire Wamũcii thutha merekeire ngurunga, kũrĩa gwatuĩkaga kĩama kĩrĩa kĩnene mũno gĩthuranoinĩ gĩkĩ kĩa ũikarĩri wa njũng’wa kĩerekeire gwĩkwo.
Wamũciĩ oigaga atĩ thutha wa kĩama kĩu kĩnene gwĩkwo nĩ guo akahumbwo cuka wa kũmũhitha maithoinĩ ma Mwendandũ na Wainegene, na atĩ hĩndĩ ĩyo nĩ guo akahĩtũkĩra gatagatĩinĩ kao erekeire kwamũkĩra ũhootani wa ũikarĩri wa njũng’wa.
Nao arũmĩrĩri a Mwendandũ mokĩrio nĩ coro marũrũnganire na magĩthugunda mĩhari ĩtatũ mĩrũngarũ makĩambĩrĩria kũina manyitanĩte moko magĩthoithaga ta thigari merekeire kũrĩ Mwendandũ. Mainaga ũũ:
Ũkĩrai narua na ihenya
Na mũtige kũgonderera
Kahinda ka mĩtĩ nĩ gakinyu
Ya gwĩthurĩra mũtongoria
Arĩa magakoma matĩre
Makoiga atĩa mĩtĩ yatarwo
Tũgĩthiĩ iharoinĩ gũkena
Makoiga matĩririo nĩ kĩ
Ũkĩrai narua na ihenya
Nĩ muonete maendeleo
Na kũrĩ maratũgayania
Gwatũra bũrũri tũnjimbo
Acio maratũra bũrũri
Mũtikareke moe njũng’wa
Wĩra mwega nĩ ũthiĩ na mbere
Ũtongoria nĩ wa Mwendandũ
Mwendandũ nĩ ameraga kaingĩ
Matige kanua meke ciĩko
Nĩ maremirwo nĩ gwĩka ciĩko
Matũire inegene o inegene
Gwatuĩkaga atĩ coro ũcio ndũngĩahuhirwo korwo Wainegene ndahandĩte imenyithia cia maheni tũthũngũriinĩ tuothe twa irĩma cia Magathĩti. Ĩndĩ Wainegene nĩ acambũrĩire Mwendandũ na njĩra ĩtarĩ njega, na agakararia cĩiko ciake na cia atongoria othe a bũrũri kuma hĩndĩ ya wĩyathi. Kwoguo coro warĩ wa kũgurumũra kĩrĩndĩ gĩtige kũgonderera nĩ guo gĩĩthurĩre mũtongoria wa ciĩko handũ ha wanyahoro.
Wainegene nĩ akoretwo egũthagũthĩte gĩthũri kaingĩ akiugaga atĩ nĩ we woigĩte Mwendandũ tosha, na rĩu nĩ we woigaga Mwendandũ toka.
No nĩ kũrĩ andũ angĩ moigaga ũguo ti guo kwarĩ, atĩ coro no ũngĩahuhirwo Wainegene e macindanoinĩ macio ma ũikarĩri wa njũng’wa kana atarĩ ho, ahandĩte imenyithia cia maheni na cia kũgeria kũrehithia ngũĩ bũrũriinĩ, kana atahandĩte.
Andũ angĩ nao moigaga atĩ ũndũ ũrĩa watũmire coro ũhuhwo warĩ mĩrimũ ĩrĩa ĩĩrĩ yatharĩkĩire bũrũri wothe, mũrimũ wa Gwakwo na wa Kũhũyũka.
Gwatuĩkaga atĩ gũtiarĩ mũtongoria warĩrĩirie mĩrimũ ĩyo kahindainĩ gothe ga gwetha mĩtĩ ya ũikarĩri wa njũng’wa, tiga no Mwendandũ e wiki. Coro atĩ wahuhagwo nĩ guo andũ matikore maitho manengerane njũng’wa kũrĩ andũ arĩa mateharĩirie kũhũrana na mĩrimũ ĩyo, bũrũri wothe ũtũũre na ndwari icio cierĩ.
Kwoguo kwarĩ na mĩeretho mĩingĩ ya gĩtũmi gĩa coro kũhuhwo, no mweretho ũrĩa wakenagia andũ aingĩ wegiĩ mũtumia ũrĩa wohanagia gĩtambaya akoneka ta arĩ na gathukĩ mũtwe na rwĩmbo rwake rũrĩa ainaga:
Ndĩ na ihu rĩakwa
Ndarutire Kĩndawa
Na ngwenda riume
Ndikerwo nĩ rĩa ngati
Arĩa marĩ a mweretho ũyũ moigaga atĩ mũtumia ũcio nĩ ma arĩ na ihu, no amwe nĩ makararagia makoiga rĩu rĩtiarĩ ihũ rĩa biũ rĩarĩ rĩa gwĩtumĩrĩra kana rĩa kuohania matambaya o ta ũguo ohanagia gĩtambaya gĩkahana ta arĩ gathũk karĩ mũtwe wake.
Kwarĩ angĩ nao moigaga aca, ihu rĩarĩ rĩa biũ no atĩ mũhirani wa ihu ndamenyekaga. Acio moigaga ũguo mongagĩrĩra makoiga atĩ nĩ ũndũ wa mũhirani wa ihu rĩu kwaga kũmenyeka, mũtumia ũcio athiaga kĩharoinĩ kĩa wĩyathi kũrĩa mĩcamanio yekagĩrwo agĩetha mũmũhiri ihu rĩu.
Nao angĩ moigaga aca, mahu marĩ merĩ, na atumia acio mainaga makoragwo marĩ eerĩ hĩndĩ ciothe no andũ monaga mũtumia ũmwe tu nĩ ũndũ wa mathahu mao. Gũgagĩtuĩka atĩ arĩa merirĩte mathahu mao nĩ macokire kuona atumia acio marĩ eerĩ makĩina rwĩmbo rũu hamwe.
Kwarĩ o angĩ nao moigaga atĩ ihu rĩtiarĩ rĩa mũtumia ũcio rĩarĩ rĩa bũrũri wothe, no kĩrĩa gĩgaciarwo gĩtiamenyekaga.
No mweretho ũrĩa wathekagia andũ mũno warĩ wa atumia atatũ metanaga Wakĩri, ũrĩa woigaga atĩ mũtumia wa gathukĩ mũtwe nĩ amerĩte atĩ maikarage mahingũrĩtie maitho mao wega, na rĩrĩa makona mũtumia ũcio aigĩrĩra mũndũ maitho gwa kahinda ka ndagĩka ta ithatũ ũguo, makamwĩhũga mũno na mamenyithie mũingĩ wothe nĩ guo mũndũ ũcio ndakanae kũrehe ngũĩ bũrũriinĩ.
Amwe maigua mweretho ũcio makĩũranagia atĩrĩ, mũndũ ũyũ ũkaigĩrĩrwo maitho nĩ mũtumia wa gathukĩrĩ, nĩ we mũhirani wa ihu? Nao angĩ makorania atĩrĩ, ihu rĩĩrĩ rĩgaciarwo rĩ, na rĩgaciarwo gatũĩ?
Na hau nĩ ho methugunda na mĩtheko mĩingĩ yoimaga, tondũ kũrĩ moigaga ihu rĩarĩ rĩa mũthuthuma, angĩ makoiga rĩtiarĩ ihu, nao angĩ makoiga o na ihu rĩtiarĩ rĩmwe marĩ merĩ, o rĩrĩa angĩ moigaga atĩ ihu rĩarĩ rĩa bũrũri wothe.
Ũhoro ũcio wa ihu nĩ guo warĩ meciriainĩ ma arũmĩrĩri a Mwendandũ magĩthoitha merekeire kũrĩa Mwendandũ abangagĩra mũtaratara wa mũthenya wa gĩthurano mbere ya gũthiĩ kwarĩria mũingĩ kĩharoinĩ kĩa wĩyathia na kũhinga mĩario yake kinya hĩndĩ ya gĩthurano.
Mĩario yothe ya ũhootanĩri wa njũng’wa yahingagwo thikũ ithatũ kererere mbere ya gĩthurano, na atongoria othe me gatũ, Mwendandũ, Wainegene, na Wamũciĩ mabangĩte kwarĩria mũingĩ kĩharoinĩ kĩa wĩyathi mũthenya ũcio wa kũhinga mĩario ya wethi wa njũng’wa.
Wetereri wa mũthenya ũcio warĩ rĩerainĩ bũrũriinĩ wothe, na aingĩ nĩ matanyaga kũigua ũrĩa mĩrimũ ya Gwakwo na Kũhũyũka ĩkũninwo bũrũriinĩ kaimana.
No andũ aingĩ meciragia o cia mũtumia wa gathukĩ na ihu rĩake.
Matukũ na mo merirwo no ngũrĩrĩrĩ, no ma kiumia gĩkĩ nĩ ta maya marũngiĩ ceni na wetereri na methugunda ma andũ othe a bũrũri megiĩ mũthenya wa gĩthurano marĩ rĩerainĩ. Kĩũria kĩrĩa kĩarĩ iromoinĩ cia mũingĩ kĩarĩ gĩkĩ:
Ihu rĩa mũtumia wa gathukĩ mũtwerĩ, rĩgaciarwo rĩ, na rĩgaciarwo gatũĩ?
Gĩeterero ti kĩinaino, arĩa akũrũ makamacokeria, thikũ no inya ndigaru tarai njara itanaganda!
No handũ ha gucokia kĩũria kĩu, amwe no rwĩmbo mainaga:
Ũkĩrai narua na ihenya
Nĩ muonete maendeleo
Na kũrĩ maratũgayania
Gwatũra bũrũri tũnjimbo
Acio maratũra bũrũri
Mũtikareke moe njũng’wa
Wĩra mwega nĩ ũthiĩ na mbere
Ũtongoria nĩ wa Mwendandũ
Cokai haha thutha wa thikũ icio inya mũtegete matũ ndĩmũganĩre cia Mwendandũ na Wainegene magĩetha njũng’wa! Tarai njara itanaganda, thikũ no inya tu, ndĩmũmenyithie mũikarĩri wa njũng’wa kahinda ka mĩaka ĩtano twerekeire.
O rĩngĩ RIRIKANA, mũtĩ ũgĩaga bata nĩ gũikio irebeinĩ hĩndĩ ya gĩthurano. We wĩ na guo, menyerera ndũkanacererwo mũthenya wa gĩthurano wakinya. Gurumũka na mũtĩ waku na ũgurumũre angĩ ikũmi. Mũndũ ũmwe ndeheragĩrwo njĩra. Karumbeta nĩ kahuhe, o na coro nĩ mũhuhe!
Thaaai!
Hihinya ndari ũthome rũgano rwa Mwendandũ na Wainegene Magĩetha Njũng’wa, gĩcunjĩ kĩa: 1 , 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11
Ugai ĩ tha..
Coro….
Mũrata RIRIKANA, mũtĩ ũgĩaga bata nĩ gũikio irebeinĩ hĩndĩ ya gĩthurano. We wĩ na guo, menyerera ndũkanacererwo mũthenya wa gĩthurano wakinya. Gurumũka na mũtĩ waku na ũgurumũre angĩ ikũmi. Mũndũ ũmwe ndeheragĩrwo njĩra. Karumbeta nĩ kahuhe, o na coro nĩ mũhuhe!
Coro….
Mũthenya ũyũ andũ aingĩ mokĩririo toro nĩ coro ũrĩa wahuhagwo wa kũmenyithia andũ othe mũhuhĩre wa coro wa itũũra rĩao, nĩ amu kwerirwo o rũgongo na coro wa ruo. Coro ũrĩa warĩ bata makĩria waharagĩrio gũkahuhwo ngware ikĩgamba mũthenya wa gĩthurano wakinya, na andũ othe nĩ mendagwo mamenye mũgambo wa coro ũcio nĩ guo meharĩrie gũkawamũkĩria.
Coro wa mbere wahuhagwo mũthenya wa Kiumia, na gĩthurano kĩarĩ kĩa mũthenya wa Wakana o kiumia kĩu. Coro wahuhirwo maita matatũ itũũrainĩ rĩa Gaikiamĩtĩ, na thutha wa coro andũ makĩrũmĩrĩra atongoria ao nĩ guo makabange tabarĩra cia mũthenya wa gĩthurano kĩama gwa kĩama.
Arũmĩrĩri a Wainegene matongoretio nĩ mumo wake mathire gũteithĩrĩria Wainegene kũhoria mĩaki irĩmainĩ cia Magathĩti, o ta ũrĩa mekaga kiumia kĩu gĩothe.
Mĩaki ya Wainegene yoimanĩte na imenyithia iria ahandĩte tũthũngũriinĩ tuothe twa irĩma cia Magathĩti thutha wa kũmenyeka atĩ nyingĩ cia cio ciarĩ cia kũharĩria arũmĩrĩri ake kũregana na wanĩrĩri wa gĩthurano thutha wa kũnungĩra ũhootani wa Mwendandũ ũthiũinĩ wake.
Wainegene akĩhanda imenyithia tũthũngũriinĩ tuothe twa irĩma cia Magathĩti abangĩte kũgarũra itũmi cia gĩthurano gĩkĩ kĩa ũikarĩri wa njũng’wa ituĩke cia warĩrĩria wa tũnjimbo na wa ũtongoria ũrĩa etaga wa ndiganĩro handũ ha cia warĩrĩria wa mĩrimũ ĩrĩa ĩĩrĩ yatharĩkĩire bũrũri, mũrimũ wa Gwakwo na wa Kũhũyũka.
Ĩndĩ mũingĩ nĩ wambĩrĩirie kwĩhũga mĩario ya Wainegene kuma rĩrĩa akunyithirie mwana wa Ngai itina na agĩcoka akĩaũrĩra nguo kĩharoinĩ kĩa wĩyathi mũthenya barigici, na macũngĩrĩro akĩgĩa na mĩtwe ĩĩrĩ na marĩtwa kĩrũndo. Pentagon One DM Wainegene, kana PODMW na njĩra nguhĩ, nĩ guo rĩu emenyithanagia kũrĩ mũingĩ kĩharoinĩ kĩa wĩyathi kuma agĩa na marĩtwa kĩrũndo.
Kiumia kĩu gĩothe Wainegene no mĩaki akĩhoragia ateithĩrĩirio nĩ arũmĩrĩri ake matongoretio nĩ mumo. No ningĩ to mĩaki ya irĩma cia Magathĩti iki Wainegene ahoragia, kwarĩ na mĩaki ĩngĩ matũũrainĩ ma kwao nĩ ũndũ nĩ ahũthĩrĩte gĩthũri gũthurithia arũmĩrĩri arĩa mamũturagĩria ndu o na matahootanĩte gĩthuranoinĩ kĩnini kĩa ũikarĩri wa iturwa cia thingira.
Arĩa maiyĩtwo ũhootani magwatĩtie mĩaki matũũrainĩ macio ũũ wega, ũndũ wagegagia mũingĩ tondũ Wainegene ndakoretwo akararĩtio matũũrainĩ ma kwao kuma ambĩrĩrie ũteti. No Wainegene akĩgeria kũhoria mĩaki ĩyo ya matũũrainĩ ma kwao, nĩ ta kũmĩakĩrĩria amĩakagĩrĩria makĩria tondũ marakara ma arĩa matunyĩtwo ũhootani wao matũmaga mahurutĩre mĩaki ĩyo ĩkarĩrĩmbũka o na Wainegene atakinyũkĩtie makinya matatũ.
Kiumia kĩu gĩtiakĩrĩ kĩega na Wainegene, tondũ maũndũ maingĩ make matiathiaga wega kũringana na mĩbango yake ya mĩaka ĩtano ya ũikarĩri wa njũng’wa. Andũ amwe moigaga atĩ mĩaki ĩyo ya Wainegene yahanaga ta mwaki ũrĩa werirwo atĩ wakana mũno nĩ wĩtunyaga nyama.
Nao arũmĩrĩri a Wamũciĩ mokĩrio nĩ coro moimire Wamũcii thutha merekeire ngurunga, kũrĩa gwatuĩkaga kĩama kĩrĩa kĩnene mũno gĩthuranoinĩ gĩkĩ kĩa ũikarĩri wa njũng’wa kĩerekeire gwĩkwo.
Wamũciĩ oigaga atĩ thutha wa kĩama kĩu kĩnene gwĩkwo nĩ guo akahumbwo cuka wa kũmũhitha maithoinĩ ma Mwendandũ na Wainegene, na atĩ hĩndĩ ĩyo nĩ guo akahĩtũkĩra gatagatĩinĩ kao erekeire kwamũkĩra ũhootani wa ũikarĩri wa njũng’wa.
Nao arũmĩrĩri a Mwendandũ mokĩrio nĩ coro marũrũnganire na magĩthugunda mĩhari ĩtatũ mĩrũngarũ makĩambĩrĩria kũina manyitanĩte moko magĩthoithaga ta thigari merekeire kũrĩ Mwendandũ. Mainaga ũũ:
Ũkĩrai narua na ihenya
Na mũtige kũgonderera
Kahinda ka mĩtĩ nĩ gakinyu
Ya gwĩthurĩra mũtongoria
Arĩa magakoma matĩre
Makoiga atĩa mĩtĩ yatarwo
Tũgĩthiĩ iharoinĩ gũkena
Makoiga matĩririo nĩ kĩ
Ũkĩrai narua na ihenya
Nĩ muonete maendeleo
Na kũrĩ maratũgayania
Gwatũra bũrũri tũnjimbo
Acio maratũra bũrũri
Mũtikareke moe njũng’wa
Wĩra mwega nĩ ũthiĩ na mbere
Ũtongoria nĩ wa Mwendandũ
Mwendandũ nĩ ameraga kaingĩ
Matige kanua meke ciĩko
Nĩ maremirwo nĩ gwĩka ciĩko
Matũire inegene o inegene
Gwatuĩkaga atĩ coro ũcio ndũngĩahuhirwo korwo Wainegene ndahandĩte imenyithia cia maheni tũthũngũriinĩ tuothe twa irĩma cia Magathĩti. Ĩndĩ Wainegene nĩ acambũrĩire Mwendandũ na njĩra ĩtarĩ njega, na agakararia cĩiko ciake na cia atongoria othe a bũrũri kuma hĩndĩ ya wĩyathi. Kwoguo coro warĩ wa kũgurumũra kĩrĩndĩ gĩtige kũgonderera nĩ guo gĩĩthurĩre mũtongoria wa ciĩko handũ ha wanyahoro.
Wainegene nĩ akoretwo egũthagũthĩte gĩthũri kaingĩ akiugaga atĩ nĩ we woigĩte Mwendandũ tosha, na rĩu nĩ we woigaga Mwendandũ toka.
No nĩ kũrĩ andũ angĩ moigaga ũguo ti guo kwarĩ, atĩ coro no ũngĩahuhirwo Wainegene e macindanoinĩ macio ma ũikarĩri wa njũng’wa kana atarĩ ho, ahandĩte imenyithia cia maheni na cia kũgeria kũrehithia ngũĩ bũrũriinĩ, kana atahandĩte.
Andũ angĩ nao moigaga atĩ ũndũ ũrĩa watũmire coro ũhuhwo warĩ mĩrimũ ĩrĩa ĩĩrĩ yatharĩkĩire bũrũri wothe, mũrimũ wa Gwakwo na wa Kũhũyũka.
Gwatuĩkaga atĩ gũtiarĩ mũtongoria warĩrĩirie mĩrimũ ĩyo kahindainĩ gothe ga gwetha mĩtĩ ya ũikarĩri wa njũng’wa, tiga no Mwendandũ e wiki. Coro atĩ wahuhagwo nĩ guo andũ matikore maitho manengerane njũng’wa kũrĩ andũ arĩa mateharĩirie kũhũrana na mĩrimũ ĩyo, bũrũri wothe ũtũũre na ndwari icio cierĩ.
Kwoguo kwarĩ na mĩeretho mĩingĩ ya gĩtũmi gĩa coro kũhuhwo, no mweretho ũrĩa wakenagia andũ aingĩ wegiĩ mũtumia ũrĩa wohanagia gĩtambaya akoneka ta arĩ na gathukĩ mũtwe na rwĩmbo rwake rũrĩa ainaga:
Ndĩ na ihu rĩakwa
Ndarutire Kĩndawa
Na ngwenda riume
Ndikerwo nĩ rĩa ngati
Arĩa marĩ a mweretho ũyũ moigaga atĩ mũtumia ũcio nĩ ma arĩ na ihu, no amwe nĩ makararagia makoiga rĩu rĩtiarĩ ihũ rĩa biũ rĩarĩ rĩa gwĩtumĩrĩra kana rĩa kuohania matambaya o ta ũguo ohanagia gĩtambaya gĩkahana ta arĩ gathũk karĩ mũtwe wake.
Kwarĩ angĩ nao moigaga aca, ihu rĩarĩ rĩa biũ no atĩ mũhirani wa ihu ndamenyekaga. Acio moigaga ũguo mongagĩrĩra makoiga atĩ nĩ ũndũ wa mũhirani wa ihu rĩu kwaga kũmenyeka, mũtumia ũcio athiaga kĩharoinĩ kĩa wĩyathi kũrĩa mĩcamanio yekagĩrwo agĩetha mũmũhiri ihu rĩu.
Nao angĩ moigaga aca, mahu marĩ merĩ, na atumia acio mainaga makoragwo marĩ eerĩ hĩndĩ ciothe no andũ monaga mũtumia ũmwe tu nĩ ũndũ wa mathahu mao. Gũgagĩtuĩka atĩ arĩa merirĩte mathahu mao nĩ macokire kuona atumia acio marĩ eerĩ makĩina rwĩmbo rũu hamwe.
Kwarĩ o angĩ nao moigaga atĩ ihu rĩtiarĩ rĩa mũtumia ũcio rĩarĩ rĩa bũrũri wothe, no kĩrĩa gĩgaciarwo gĩtiamenyekaga.
No mweretho ũrĩa wathekagia andũ mũno warĩ wa atumia atatũ metanaga Wakĩri, ũrĩa woigaga atĩ mũtumia wa gathukĩ mũtwe nĩ amerĩte atĩ maikarage mahingũrĩtie maitho mao wega, na rĩrĩa makona mũtumia ũcio aigĩrĩra mũndũ maitho gwa kahinda ka ndagĩka ta ithatũ ũguo, makamwĩhũga mũno na mamenyithie mũingĩ wothe nĩ guo mũndũ ũcio ndakanae kũrehe ngũĩ bũrũriinĩ.
Amwe maigua mweretho ũcio makĩũranagia atĩrĩ, mũndũ ũyũ ũkaigĩrĩrwo maitho nĩ mũtumia wa gathukĩrĩ, nĩ we mũhirani wa ihu? Nao angĩ makorania atĩrĩ, ihu rĩĩrĩ rĩgaciarwo rĩ, na rĩgaciarwo gatũĩ?
Na hau nĩ ho methugunda na mĩtheko mĩingĩ yoimaga, tondũ kũrĩ moigaga ihu rĩarĩ rĩa mũthuthuma, angĩ makoiga rĩtiarĩ ihu, nao angĩ makoiga o na ihu rĩtiarĩ rĩmwe marĩ merĩ, o rĩrĩa angĩ moigaga atĩ ihu rĩarĩ rĩa bũrũri wothe.
Ũhoro ũcio wa ihu nĩ guo warĩ meciriainĩ ma arũmĩrĩri a Mwendandũ magĩthoitha merekeire kũrĩa Mwendandũ abangagĩra mũtaratara wa mũthenya wa gĩthurano mbere ya gũthiĩ kwarĩria mũingĩ kĩharoinĩ kĩa wĩyathia na kũhinga mĩario yake kinya hĩndĩ ya gĩthurano.
Mĩario yothe ya ũhootanĩri wa njũng’wa yahingagwo thikũ ithatũ kererere mbere ya gĩthurano, na atongoria othe me gatũ, Mwendandũ, Wainegene, na Wamũciĩ mabangĩte kwarĩria mũingĩ kĩharoinĩ kĩa wĩyathi mũthenya ũcio wa kũhinga mĩario ya wethi wa njũng’wa.
Wetereri wa mũthenya ũcio warĩ rĩerainĩ bũrũriinĩ wothe, na aingĩ nĩ matanyaga kũigua ũrĩa mĩrimũ ya Gwakwo na Kũhũyũka ĩkũninwo bũrũriinĩ kaimana.
No andũ aingĩ meciragia o cia mũtumia wa gathukĩ na ihu rĩake.
Matukũ na mo merirwo no ngũrĩrĩrĩ, no ma kiumia gĩkĩ nĩ ta maya marũngiĩ ceni na wetereri na methugunda ma andũ othe a bũrũri megiĩ mũthenya wa gĩthurano marĩ rĩerainĩ. Kĩũria kĩrĩa kĩarĩ iromoinĩ cia mũingĩ kĩarĩ gĩkĩ:
Ihu rĩa mũtumia wa gathukĩ mũtwerĩ, rĩgaciarwo rĩ, na rĩgaciarwo gatũĩ?
Gĩeterero ti kĩinaino, arĩa akũrũ makamacokeria, thikũ no inya ndigaru tarai njara itanaganda!
No handũ ha gucokia kĩũria kĩu, amwe no rwĩmbo mainaga:
Ũkĩrai narua na ihenya
Nĩ muonete maendeleo
Na kũrĩ maratũgayania
Gwatũra bũrũri tũnjimbo
Acio maratũra bũrũri
Mũtikareke moe njũng’wa
Wĩra mwega nĩ ũthiĩ na mbere
Ũtongoria nĩ wa Mwendandũ
Cokai haha thutha wa thikũ icio inya mũtegete matũ ndĩmũganĩre cia Mwendandũ na Wainegene magĩetha njũng’wa! Tarai njara itanaganda, thikũ no inya tu, ndĩmũmenyithie mũikarĩri wa njũng’wa kahinda ka mĩaka ĩtano twerekeire.
O rĩngĩ RIRIKANA, mũtĩ ũgĩaga bata nĩ gũikio irebeinĩ hĩndĩ ya gĩthurano. We wĩ na guo, menyerera ndũkanacererwo mũthenya wa gĩthurano wakinya. Gurumũka na mũtĩ waku na ũgurumũre angĩ ikũmi. Mũndũ ũmwe ndeheragĩrwo njĩra. Karumbeta nĩ kahuhe, o na coro nĩ mũhuhe!
Thaaai!
Hihinya ndari ũthome rũgano rwa Mwendandũ na Wainegene Magĩetha Njũng’wa, gĩcunjĩ kĩa: 1 , 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11
posted by Gatua wa Mbũgwa at 12/23/2007 04:20:00 AM
0 Comments:
Post a Comment
<< Home