Ũmoi Thutha wa Moi Gũũkĩrĩria Njũng'wa

Mwandĩki wĩ gatũ, Burobetha Ngũgĩ wa Thiong’o, nĩ eerire andũ a Kenya memenyerere ũgwati wa "Ũmoi Thutha wa Moi Gũũkĩrĩria Njũng’wa", na ũrathi wake nĩ ta ũrahinga twĩroreire na maitho, mĩaka ĩĩrĩ kuma oiga ũguo.

Maũndũ marĩa maroneka bũrũriinĩ wa Kĩrĩnyaga hĩndĩ ĩno ya kũhũranĩra Gwĩtĩkĩrwo (Tũrigũ) kana Kũregwo (Tũcungwa) gwa Kĩambi Watho kĩrĩa kĩerũ, marandirikania matukũ marĩa Moi aarĩ njũng'wainĩ ya ũthamaki.

Kũngĩagĩire na gĩthurano hĩndĩ ya wathani wa gĩthũri wa Moi, kaingĩ nĩ gwakoragwo mbaara yetagwo ya iruka, ta ĩrĩa yarĩ Likoni, Molo, Burn Forest, na kũngĩ kũingĩ, mĩakainĩ ya 1992 na 1997. Haro ĩyo yatuĩkaga yacocagĩrwo kinya nĩ mamĩnĩthita a thirikari ya Moi. Andũ makiri karũndo mataarĩ na mahĩtia nĩ maitirwo thĩ hĩndĩ ĩyo ya haro icio cia hĩndĩ ya ithũrano.

Ningĩ hĩndĩ o ĩyo ya wathani wa Moi, ithurano ciahanaga ta ciarĩ mwamũranio wa iruka wa andũ a bũrũri. Andũ maikagĩrie arĩa angĩ mĩgwĩ atĩ tondũ ti a kĩruka kĩao.

Maũndũ mangĩ meekagwo hĩndĩ ya wathani wa Moi, na makĩria mũno rĩrĩa kwĩ na ithurano, nĩ gũitwo maheni ma mĩthemba mĩingĩ bũrũriinĩ, wandĩki na ũhurunji wa maratathi ma kũrehe ngũĩ nĩ ikundi cieĩtaga "Jeshi la Mzee", "Worriors A kana B" na marĩtwa mangĩ maingĩ ta macio ma ũkora.

Ũmũthĩ na guo hĩndĩ ĩno ya ũteti wa Tũrigũ na Tũcungwa, nĩ kũroneka ta kũrĩ ateti amwe maracokia Ũmoi bũrũriinĩ na njĩra ya kũrehe haro na ngũĩ kũrĩa mathiĩ mĩcamanio ya ũteti wao, ta ũrĩa kuonekire Thĩka na Wajir, na kũngĩ kũingĩ.

O na maheni maingĩ nĩ maraitwo bũrũriinĩ matarĩ gĩtina kana gĩthethwa, ateti a gĩkundi kĩmwe makĩgeria kũmenereria ateti a gĩkundi kĩrĩa kĩngĩ. Angĩ nĩ mareera arũmĩrĩri ao matigathome Kĩambi Watho kĩrĩa kĩerũ kana makameera magĩtarũrange.

Nguona andũ a bũrũri magĩrĩirwo nĩ kwĩmenyerera mũno na kwĩgirĩrĩria matikanyitwo nĩ mũrimũ wa Ũmoi thutha wa Moi gũũkĩrĩria njũng’wa mĩaka ĩtatũ mĩthiru. Andũ othe magĩrĩirwo nĩ gwĩthomera Kĩambi Watho kĩrĩa kĩerũ na maakorwo matoĩ gũthoma mathomerwo nĩ arĩa mehokete, nĩ guo magĩikia mĩtĩ yao makorwo mamenyete kĩrĩa marathura, Ũmoi, kana Wĩyathi wa gwaka bũrũri wao.

Tigai kũhenio kana kwamũkanio nĩ ateti eyendi matarĩ bata na bũrũri wao. Thomai Kĩambi Watho na mũikie mĩtĩ yanyu mũkĩmenyaga kĩrĩa mũraikĩria mĩtĩ handũ ha gwĩtĩkania na ũrĩa ateti maroiga makĩyethera iturwa cia wathani cia mwaka wa 2007.

Thaaai!